Izdanja

Irena Kolaj Ristanović, Kultura i identitet: Muslimani u Beogradskoj varoši i tvrđavi 1830-1867

Sadržajem ove monografije, autorka je nastojala da kroz analizu elemenata duhovne i materijalne baštine muslimana u beogradskoj tvrđavi i varoši utvrdi način ispoljavanja kulturnog identiteta ove zajednice. Isti se manifestovao u svoj svojoj slojevitosti i u hronološkim okvirima koje odlikuje razvoj nacionalnih ideja i misli srpskih intelektualaca, te dinamičan politički život prestonog grada. Osnovu istraživanja čine arhivski izvori srpske i osmanske provenijencije pohranjeni u arhivima Republike Srbije i Osmanskom arhivu u Istanbulu. Monografija sadrži 416 strana i podeljena je na tri poglavlja: Položaj muslimana u Kneževini Srbiji nakon Hatišerifa iz 1830, Muslimani u Beogradu: tvrđava i varoš i Društveni život.

„Dobra strana rukopisa je ta što je tematski inovativan, jer se prvi put materijalno i duhovno nasleđe muslimana u Beogradu u ovom periodu posmatra u međuzavisnosti, odnosno, materijalni vidovi kulture kroz prizmu duhovnih i civilizacijskih tekovina islama, koje su, opet, neposredno uticale na oblikovanje materijalnog sveta muslimanskog stanovništva u Beogradu i time ga povezivalo s ostalim prostorima na kojima je bio preovlađujući uticaj islama. Takođe, hronološki okvir rukopisa, 1830. godina – priznanja autonomnog statusa Srbije i 1867. godina – „predaja ključeva gradova“ je dobro odabran.“ […] „Treba posebno istaći da je rukopis zasnovan na pisanim izvorima srpskog i osmanskog porekla, za čije je pronalaženje, prevođenje i kritiku uložen ogroman istraživački trud.“

Iz recenzije dr Radomira J. Popovića, naučnog savetnika Istorijskog instituta

“Rukopis monografije Irene Kolaj Ristanović predstavlja sveobuhvatan prikaz duhovne i materijalne baštine muslimana koji su živeli u beogradskoj tvrđavi i varoši u poslednjoj etapi osmanskog prisustva u Beogradu […] Monografija Kultura i identitet: muslimani u beogradskoj tvrđavi i varoši 1830-1867. predstavlja izuzetno istoriografsko delo kojim će se konačno popuniti praznina u našem poznavanju materijalne kulture i identitetskih obeležja beogradskih muslimana u multikonfesionalnom gradu kakav je bio Beograd u 19. veku”.

Iz recenzije dr Aleksandre Vuletić, više naučne saradnice Istorijskog instituta

CENA: 1.500 dinara

Nebojša Stambolija, Rade Ristanović i Radosav Tucović, KOLABORACIONISTI PRED SUDOM OZNE II: SASLUŠANJA BOŽIDARA BEĆAREVIĆA, SVETOZARA VUJKOVIĆA, VELIBORA JONIĆA I NIKOLAJA GUBAREV Nakon što je pre četiri godine objavljena prva knjiga u ovoj ediciji, u kojoj su obrađena saslušanja Milana Nedića, Dragog Jovanovića, Tanasija Dinića i Koste Mušickog, čitaocima predstavljamo nastavak. U ovoj knjizi obrađena su saslušanja četiri ličnosti za koje možemo reći da su pripadale drugom „ešalonu“ kolaboracionističkog aparata u okupiranoj Srbiji u Drugom svetskom ratu. Prvo koje je predstavljeno, jeste saslušanje Božidara Bećarevića, šefa IV odseka Odeljenja specijalne policije Uprave grada Beograda.Islednik ga je ispitivao o njegovom predratnom delovanju kao policijskog službenika; učestvovanju u hapšenjima komunista i njihovim istragama; delovanju od 27. marta do 6. aprila 1941. godine; aktivnostima za vreme Aprilskog rata; radu na hapšenjima komunista za vreme okupacije i uopšte delovanju kao šefa IV odseka; odnosu Specijalne policije sa nemačkim okupatorskim organima; radu Zavoda za vaspitavanje omladine u Smederevskoj Palanci; osoblju Specijalne policije; metodama tuče nad uhapšenicima; radu Logora Banjica; slanju uhapšenika u logore i na prinudni rad u inostranstvo; saradnji Specijalne policije i Ravnogorskog pokreta; delovanju u Beču nakon emigracije… Drugo po redu jeste saslušanje Svetozara Vujkovića,za vreme okupacije upravnika kolaboracionističkog dela Logora Banjica.Zapisnik započinje Vujkovićevim davanjem najosnovnijih generalija i biografskih podataka, kao i informacijom u kojima je sve logorima boravio nakon emigriranja iz zemlje. Potom ga je islednik ispitivao o njegovom radu u Upravi grada Beograda do 1940; radu IV odseka Odeljenja opšte policije u međuratnom periodu; komunističkim „grupama“ koje su uhapšene za vreme njegovog rada pre rata; logorima za konfinirce u međuratnom periodu; okolnostima oko osnivanja Logora Banjica; nemačkoj upravi Logora Banjica; zaposlenima u „srpskom delu“ Logora Banjica; načinu kategorisanja zatočenika; njegovoj ulozi u određivanju statusa zatočenih; načinu vođenja evidencije zatočenika u Logoru Banjica; tretmanu zatočenika od strane „srpske“ uprave; proceduri oko streljanja zatočenika u Logoru Banjica; okolnostima prilikom rasformiranja logora; aktivnostima u Beču nakon emigriranja iz Beograda; aktivnostima u zarobljeničkim logorima u Italiji po završetku Drugog svetskog rata… Treće po redu jeste saslušanje Velibora Jonića, bivšeg ministra prosvete i vera u Nedićevoj vladi i jednog od glavnih kolaboracionističkih ideologa. Ispitivan je o njegovom političkom delovanju pre rata; osnivanju i delovanju „Jugoslovenske akcije“; okolnostima oko osnivanja, programu i delovanju „Zbora“; njegovom odnosu sa pojedinim političarima; svojim iskustvima i zapažanjima za vreme dok je bio profesor kralju Petru II; okolnostima nakon okupacije Srbije i formiranja Komesarske uprave; aktivnostima kao komesara prosvete; funkcionisanju Univerziteta u Beogradu pod okupacijom; aktivnostima kao ministra prosvete u „Vladi narodnog spasa“; kontaktima sa pripadnicima nemačkog okupatorskog aparata; generalno o delovanju „Vlade narodnog spasa“; Nedićevoj poseti Hitleru; oružanoj sili „Vlade narodnog spasa“; kontaktima sa Ravnogorskim pokretom; slanju ljudi na prinudni rad u Nemačku; odnosu sa Srpskom pravoslavnom crkvom; načinu osnivanja i uslovima u Zavodu za prinudno vaspitanje omladine u Smederevskoj Palanci; aktivnostima u emigraciji… Poslednje predstavljeno je saslušanje Nikolaja Gubareva, šefa III odseka Odeljenja Specijalne policije Uprave grada Beograda za vreme okupacije. Kao što je uobičajeno, početak saslušanja zauzimaju najosnovnije generalije Gubareva, uključujući i njegovo poreklo, kao i okolnosti pod kojima je nakon revolucije u Rusiji završio u Jugoslaviji. Potom ga je islednik ispitivao o organizaciji i funkcionisanju Uprave grada Beograda pre rata; funkcionisanju policijskih izvršnih organa UGB; njegovom radu u III odseku pre rata; stranom špijunažom u Jugoslaviji pre rata; njegovoj aktivnosti na čelu IV odseka u drugoj polovini 1941. godine; istražnim delatnostima u Nišu; njegovom odlasku u Beč i radu u lokalnom Gestapou; aktivnostima srpskih kolaboracionista u Beču nakon bekstva u oktobru 1944; kretanju nakon kapitulacije Nemačke; personalnoj strukturi pojedinih odeljenja i odseka Uprave grada Beograda pre rata; organizaciji Ministarstva unutrašnjih poslova pre rata; radu i delatnosti pojedinih istaknutih ličnosti policijskog aparata (Milana Aćimovića, Svetozara Vujkovića, Milivoja Jovanovića, Ilije Paranosa…); kontraobaveštajnoj delatnosti Uprave grada Beograda u međuratnom periodu; upotrebi poverenika za obaveštajnu službu UGB; radu stranih obaveštajnih službi u Jugoslaviji pre rata; jugoslovenskim državljanima koji su radili za strane obaveštajne službe; odnosu ruske emigracije prema nacizmu; radu nemačke obaveštajne službe u Beogradu za vreme okupacije… CENA: 1.000

Perica Hadži-Jovančić
TREĆI RAJH I JUGOSLAVIJA: EKONOMIJA STRAHA, 1933-1941

Fokus knjige je na ekonomskim i političkim odnosima dve države pre nemačkog napada na Jugoslaviju 6. aprila 1941. godine. Priča prati odnose između Trećeg rajha i Jugoslavije, pre svega, iz ekonomske perspektive, dok politika čini pozadinu u okviru koje se odvijala međusobna trgovinska razmena i ostvarivali privredni uticaji. Autor preispituje postojeće teorije po kojima je ekonomija bila tek sredstvo za ostvarivanje spoljnopolitičkih ciljeva Nemačke. Naprotiv, Hadži-Jovančić posmatra ekonomske odnose iz perspektive privrednih potreba obe zemlje u posmatranom periodu, finansijskih i ekonomskih politika koje su vođene u obe države tokom tridesetih godina dvadesetog veka, te kontinuiteta sa privrednim odnosima između Nemačke i Jugoslavije tokom prethodne decenije. U isto vreme, detaljno analizirajući neobjavljenu arhivsku građu, autor preispituje međusobne političke odnose ove dve države iz nove perspektive – one koja pokazuje više razumevanja za jugoslovenske motive, te analizira dublje posledice nemačko–jugoslovenskih odnosa po sudbinu Jugoistočne Evrope i politiku drugih velikih sila zainteresovanih za region. Hadži-Jovančić zaključuje da je nasuprot ukorenjenom stavu u istoriografiji, kao i uprkos svojoj velikoj zavisnosti od nemačkog tržišta za izvoz njenih proizvoda, Jugoslavija uoči Drugog svetskog rata zadržala, kako političku tako i ekonomsku slobodu odlučivanja u pretećoj senci Trećeg rajha. Tek su komplikovane međunarodne okolnosti koje su se nalazile van kontrole Jugoslovena dovele do snishodljivijeg stava vladajućih krugova u Beogradu prema zahtevima nacističke Nemačke.

Irena Kolaj Ristanović, Status vakufskih dobara u kneževini Srbiji (1878-1882): Prilog proučavanju osmanske baštine Ova monografija se bavi analizom šerijatsko-pravnih uslova na osnovu kojih su osnivane vakufske zadužbine, ulogom vakufa u urbanizaciji osmanskih gradova i radom Mešovite srpsko-turske komisije za državnih i vakufska dobra (1881-1882). U drugom delu publikacije priređena je i objavljena arhivska građa zaostala iz rada pomenute Komisije. Posebnu važnost u ovom pogledu čini spisak 1.002 vakufska dobra koja su popisana u južnim krajevima nakon oslobođenja od osmanske vlasti. Cena: 1.000 dinara